Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi

Yazarlar

  • Adem UZUN Cumhuriyet Üniversitesi

DOI:

https://doi.org/10.63556/ankad.v9i3.255

Anahtar Kelimeler:

Öğretmen Adayı- eleştirel düşünme- eğilim

Özet

Bu araştırmada toplumsal hayata ve değişen çağa ayak uyduracak nitelikli bireylerin eğitim kurumlarında yetiştirilmesi noktasında önemli bir görev yüklenen öğretmenlerin hizmet öncesi dönemde eleştirel düşünme eğilimi düzeylerinin çeşitli değişkenler bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda araştırmada nicel araştırma yöntemlerinden tarama yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu kolay ulaşılabilir durum örneklemesine göre seçilen, bir devlet üniversitesine bağlı eğitim fakültesinin 2024-2025 eğitim-öğretim yılının bahar döneminde farklı bölümlerde öğrenim gören 476 öğretmen adayı oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama aracı olarak Semerci (2016) tarafından geliştirilen “Eleştirel Düşünme Eğilimleri (EDE)” ölçeği kullanılmıştır. Ölçek, üstbiliş, esneklik, sistematiklik, azim-sabır ve açık fikirlilik olmak üzere beş faktörlü bir yapıda toplam 49 maddeden oluşmaktadır. Ayrıca ölçeğin güvenirliği Cronbach alfa 0.963 olarak hesaplanmıştır. Araştırmada elde edilen veriler SPSS 25.00 paket programından yararlanılarak çözümlenmiştir. Araştırmanın sonuçları genel olarak değerlendirildiğinde, öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin okunulan bölüme, akademik GANO’ya, kitap okuma sıklığına göre farklılık gösterdiği; cinsiyet, sınıf düzeyi ve topluluk üyeliği değişkenlerine göre ise anlamlı bir fark göstermediği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Referanslar

Alghamdi, A. K. H., & Hassan, N. A. S. (2016). The effectiveness of the Mawhiba program for the development of critical thinking skills among gifted female students at the secondary levels. Journal of Education, Society and Behavioural Science, 14(2), 1-13. Doi: 10.9734/BJESBS/2016/20367

Arslan, R., Gülveren, H. ve Aydın, E. (2014). A research on critical thinking tendencies and factors that affectcritical thinking of higher education students. International Journal of Business and Management, 9(5), 43- 59.

Avaroğuları, K.A. ve Şaman, B. (2020).Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının öğrenme sitilleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 53,411-434.

Aybek, B. (2007). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimi ve düzeyine etkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 43-60.

Azız, F. A., & Halım L. (2020). Concept mapping plays important roles on students’ critical thinking skills in science. The Eurasia Proceedings of Educational and Social Sciences, 17, 1-9.

Bayrak, B. (2024). Öğretmen adaylarının bilgi okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 8(26), 439-456. Doi: 10.9761/JASSS2261

Beşoluk, Ş., & Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.

Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (16. Baskı). Pegem Akademi.

Can, Ş. ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimleri. NWSA Education Sciences, 10(2), 66-83.

Çatalbaş, G., & Sarıtaş, E. (2022). Beceri temelli bir düşünme programı uygulamasının sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme becerileri ve eğilimlerine etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (54), 328-356. https://doi.org/10.9779/pauefd.972466

Danday, B. A. (2023). Fostering critical thinking among pre-service teachers through a multiple representation-based collaborative pedagogical approach. Brain, decision making and mental health. New York: Springer.

Ekinci, Ö., & Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 816-827.

Fraenkel, J., & Wallen, N. (2006). How to design and evaluate research in education (6th Ed.). Mcgraw-Hill International Edition.

Gedik, H. (2013). Social studies teacher candidates’ critical thinking skills. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 93, 1020-1024

Ghaemi, F., & Mirsaed, S.J.G. (2017). The impact inquiry based learning approach on critical thinking skill of EFL students. EFL Journal, 2(2), 89-102. Doi:10.21462/eflj.v2i2.38

Gökay, T. (2020). Eğitim fakültesindeki öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile öğretmenlik mesleğine yönelik tutumları arasındaki ilişkinin belirlenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzincan Binali Yıldırım Üniversitesi.

Gökkuş, İ., & Delican, B. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ve okuma alışkanlığına ilişkin tutumları. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(1), 45-62.

Hasan, R., Lukitasari, M., Utami, S., & Anizar, A. (2019). The activeness, critical, and creative thinking skills of students in the lesson study-based inquiry and cooperative learning. JPBI (Jurnal Pendidikan Biologi Indonesia), 5(1), 77-84. Doi: https://doi.org/10.22219/jpbi.v5i1.7328

Hayırsever, F., & Oğuz, E. (2017). Öğretmen adaylarının eğitim inançlarının eleştirel düşünme eğilimlerine etkisi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(2), 757-778. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2017.17.30227-326596

Hunaepi, Firdaus, L., Samsuri, T., Susantini, E., & Raharjo. (2020). Biology prospective teachers’ critical thinking disposition and critical thinking skills of IKIP Mataram. Journal of Physics: Conference Series, 5, 1-5. Doi: 10.1088/1742-6596/1464/1/012031

Irwanto, I. (2023). Improving preservice chemistry teachers’ critical thinking and science process skills using research-oriented collaborative inquiry learning. JOTSE, 13(1), 23-35. https://doi.org/10.3926/jotse.1796

Kırmızı, F. S., Fenli, A., & Kasap, D. (2014). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile okuma alışkanlıklarına yönelik tutumları arasındaki ilişki. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 3(1), 354-367. https://doi.org/10.7884/teke.267

Koçak, B., Kurtlu, Y., Ulaş, H., & Epçaçan, C. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme düzeyleri ve okumaya yönelik tutumları arasındaki ilişki. Ekev Akademi Dergisi, 12, 211-228.

Korkmaz, Ö. (2009). Eğitim fakültelerinin öğrencilerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeylerine etkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(4), 879-902.

Kurtuluş, F. (2021). Eleştirel çokkültürlü eğitimin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerisi, eğilimi ve çokkültürlü yeterliklerine etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Kuvaç, M., & Koc, I. (2014). Fen bilgisi öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri: İstanbul Üniversitesi örneği. Turkish Journal of Education, 3(2), 46-59. https://doi.org/10.19128/turje.181081

Leventoğlu, E. (2024). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler doğrultusunda incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Marlina, L., Meiwandari, M., Sriyanti, I. & Jauhari, J. (2021). Developing student worksheet of natural science for the eighth-grade junior high school students based on critical thinking skills. In Journal of Physics: Conference Series, 1796(1), 012089. Doi:10.1088/1742-6596/1796/1/012089

Mete, H. (2023). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme becerileri üzerine yordayıcı bir çalışma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi.

Michelot, F., Béland, S., & Poellhuber, B. (2022). A transnational comparative study of preservice teachers’ critical thinking skills and metaliteracy self-efficacy. Higher Education, Skills and Work-Based Learning, 12(5), 866-883. Doi:10.1108/HESWBL-10-2021-0191

Milli Eğitim Bakanlığı [MEB], (2023). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara. Erişim Adresi: https://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=1264

Narin, N., & Aybek, B. (2010). İlköğretim ikinci kademe sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 336-350

Ngao, A. I., & Chunga, J. O. (2022). Determining the role of teacher educators in developing critical thinking to preservice teachers. Asian Journal of Education and Social Studies, 30(1), 8-18. Doi: 10.9734/ajess/2022/v30i130710

Ocak, G., Eğmir, E., & Ocak, İ. (2016). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 63-91. https://doi.org/10.17556/jef.27258

Öztürk, B. (2023). Sınıf Öğretmeni Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Farklı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Muallim Rıfat Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 204-219.

Piji Küçük, D., & Uzun, Y. B. (2013). Müzik öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 14(1), 327-345.

Prayogi, S., & Verawati, N. N. (2020). The effect of conflict cognitive strategy in inquiry-based learning on preservice teachers’ critical thinking ability. Journal of Educational, Cultural and Psychological Studies, (21), 27-41. Doi:10.7358/ecps-2020-021-pray

Qing, Z., Jing, G., & Yan, W. (2010). Promoting preservice teachers’ critical thinking skills by inquiry-based chemical experiment. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 4597-4603. Doi: 10.1016/j.sbspro.2010.03.737

Rofiah, N. H., Barida, M., Widyastuti, D. A., Hartanto, D., Handayani, T., Saputra, W. N. E., & Handaka, I. B. (2022). Critical thinking ability among gifted and slow learner students in higher education. What is the recommended learning model?. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (TURCOMAT), 13(2), 26-30.

Sarıgöz, O. (2014). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Becerileri Hakkındaki Görüşlerinin Değerlendirilmesi. Akademik Bakış Dergisi, 41(2014).

Semerci, N. (2010). Türkiye’nin Doğu Anadolu Bölgesi üniversitelerinde okuyan öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Education Sciences, 5(3), 858867.

Semerci, N. (2016). Eleştirel Düşünme Eğilimi (EDE) Ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik revize çalışması. Turkish Studies, 11(9), 725-740. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9573

Suryadi, D., & Fatimah, S. (2021). Investigation of Watson-Glaser critical thinking skills of junior high school students in solving mathematical problems. In Journal of Physics: Conference Series (1806, 1). IOP Publishing.

Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Journal World Of Turks, 1(2), 69-89.

Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2012). Using multivariate statistics (6th Ed.). Boston: Pearson.

Tang, T., Vezzani, V. & Eriksson, V. (2020). Developing critical thinking, collective creativity skills and problem solving through playful design jams. Thinking Skills and Creativity, 37(2020), 1-24. Doi:10.1016/j.tsc.2020.100696

Tartuk, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ve empati kurma eğilimleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.

Tekin, N., Aslan, O., & Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50.

Thomas, D. (2020). Social media addiction, critical thinking and achievement emotions among efl students in thailand. Asia Pacific Journal of Educators and Education, 157–171. Doi:10.21315/apjee2020.35.1.9

Tümkaya, S. (2011). Fen bilimleri öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve öğrenme stillerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(3), 215- 234.

Uluçınar, U. (2021). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin demokratik değerlerini yordama düzeyi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.

Yıldız, K., & Yılmaz, B. (2020). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme ve yanal düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 335-353. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-578949

Yılmaz, A. (2021). The effect of technology ıntegration in education on prospective teachers' critical and creative thinking, multidimensional 21st century skills and academic achievements. Participatory Educational Research, 8(2), 163-199. https://doi.org/10.17275/per.21.35.8.2

İndir

Yayınlanmış

2025-09-21

Nasıl Atıf Yapılır

UZUN, A. (2025). Öğretmen Adaylarının Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi . Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 9(3), 618–640. https://doi.org/10.63556/ankad.v9i3.255

Benzer Makaleler

1 2 3 4 5 6 > >> 

Bu makale için ayrıca gelişmiş bir benzerlik araması başlat yapabilirsiniz.