Seyâhatnâme’de Mübalağa Bildiren İfade Kalıpları
DOI:
https://doi.org/10.63556/ankad.v9i2.209Anahtar Kelimeler:
Seyahatname- Evliya Çelebi- Mübalağa- abartılı ifade- Osmanlı edebiyatıÖzet
Abstract
Seyahatname, which is a great legacy of Ottoman prose to the present day with its structure and content, has attracted the attention of researchers for years thanks to its broad scope of subject and the valuable information it provides, and has been the source of many studies in different fields. While evaluating the exaggerated expressions in Evliya Çelebi’s work, only their reality was questioned, and their structure and usage features were ignored. When examined, it is seen that the exaggerated statements used in the Seyahatname are repeated in certain patterns in some places and gain a systematic structure. In this study, the mentioned expressions will be itemized, and an evaluation will be made on their structure and frequency of use. The scope of the study consists of the first five volumes of the Seyahatname, which is ten volumes in total. The aim of the study is to examine exaggerations, one of the stylistic characteristics of Evliya Çelebi, from various perspectives. The exaggerated forms of expression used by Evliya Çelebi while describing a situation or event are itemized in the formulaic expressions such as “-misâl …, tahrîr eylesek/etsek ... olur, ol kadar ... kim ..., ... var(dır) kim ..., ... (-dXr) kim ... mümkün değil(dir), ... kim gûyâ/gûyiyâ ...” taking into account those who have reached a certain majority in number. Afterwards, an explanation was given about the use of the expressions, examples were given where the expressions were used, and a collective evaluation was made in the “Conclusion” section.
Çalışmanın kapsamını yekûnu on cilt olan Seyâhatnâme’nin ilk beş cildi oluşturur. Çalışmanın amacı, Evliya Çelebi’nin üslup özelliği olan mübalağaların farklı bir yönden ele alınmasıdır. Evliya Çelebi’nin bir durumu, bir olayı anlatırken kullandığı abartılı ifade biçimleri, sayıca belli bir çoğunluğa ulaşanlar dikkate alınarak -misâl …, tahrîr eylesek / etsek ... olur, ol kadar ... kim ..., ... var(dır) kim ..., ... (-dXr) kim ... mümkün değil(dir), ... kim gûyâ / gûyiyâ ... gibi kalıp ifadeler hâlinde maddelenmiştir. Sonrasında ifadelerin kullanımıyla ilgili açıklama yapılmış, ifadelerin geçtiği yerlere örnekler verilmiş ve “Sonuç” kısmında toplu bir değerlendirme yapılmıştır.
Referanslar
Akalın, Ş. H. (2011), “Seyahatname’den Evliya Çelebi’ye”, Türk Dili, 711(2011): 212-233.
Akar, A. (2012), “Yer Adları Bilimi Bakımından Evliya Çelebi Seyahatnamesi”, Doğumunun 400. Yılında Uluslararası Evliya Çelebi Sempozyumu Bildirileri, İstanbul Gelişim Üniversitesi.
Bruinessen, M. van, Boeschoten, H. (1988), Evliya Çelebi In Diyarbekir, Leiden: E. J. Brill.
Dağlı, Y., Kahraman, S. A. (2005), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bursa - Bolu - Trabzon - Erzurum - Azerbaycan - Kafkasya - Kırım - Girit, 2. Cilt, 1. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dağlı, Y., Kahraman, S. A. (2005), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bursa - Bolu - Trabzon - Erzurum - Azerbaycan - Kafkasya - Kırım - Girit, 2. Cilt, 2. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Dankoff, R. , “An Odyssey of Oddities: The Eccentricities of Evliya Çelebi”, Eurasian Studies VIII (2010): 97-106.
Develi, H. (1995), “Evliya Çelebi Seyahatnamesi’nin Türkiye’de Yapılan Yayınlarına Bir Bakış”, Türk Dili, II/527(1995): 1239-1244.
Devellioğlu, F. (2015), Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara: Aydın Kitabevi.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, I. Kitap (Hzl. R. Dankoff, S. A. Kahraman, Y. Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, II. Kitap (Hzl. Z. Kurşun, S. A. Kahraman, Y. Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1999.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, III. Kitap (Hzl. S. A. Kahraman, Y. Dağlı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2006.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, IV. Kitap (Hzl. Y. Dağlı, S. A. Kahraman), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2001.
Evliyâ Çelebi Seyahatnâmesi, V. Kitap (Hzl. Y. Dağlı, S. A. Kahraman, İ. Sezgin), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2007.
Gözaydın, N. (2000), “Evliya Çelebi ve Seyahatnamesi Üzerine”, Türk Dili, 1(2000): 51-57.
Kahraman, S. A. (2010), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Akkirman - Belgrad - Gelibolu - Manastır - Özü - Saraybosna - Slovenya - Tokat - Üsküp, 5. Kitap, 1. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A. (2010), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Akkirman - Belgrad - Gelibolu - Manastır - Özü - Saraybosna - Slovenya - Tokat - Üsküp, 5. Kitap, 2. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A., Dağlı, Y. (2003), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1. Cilt, 1. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A., Dağlı, Y. (2003), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: İstanbul, 1. Cilt, 2. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A., Dağlı, Y. (2006), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya - Kayseri - Antakya - Şam - Urfa - Maraş - Sivas - Gazze - Sofya - Edirne, 3. Cilt, 1. Kitap, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A., Dağlı, Y. (2006), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Konya - Kayseri - Antakya - Şam - Urfa - Maraş - Sivas - Gazze - Sofya - Edirne, 3. Kitap, 2. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A., Dağlı, Y. (2010), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad - Basra - Bitlis - Diyarbakır - Isfahan - Malatya - Mardin - Musul - Tebriz - Van, 4. Kitap, 1. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kahraman, S. A., Dağlı, Y. (2010), Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnamesi: Bağdad - Basra - Bitlis - Diyarbakır - Isfahan - Malatya - Mardin - Musul - Tebriz - Van, 4. Kitap, 2. Cilt, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Kanar, M. (2013), Kanar Farsça - Türkçe Sözlük (Üçüncü Baskı), İstanbul: Say Yayınları.
Kılıç, M. T. (2015), “Evliya Çelebi ve Seyahatname ile İlgili Türkçe Bir Bibliyografya Denemesi”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, IV/1(2015): 245-282.
Tezcan, N. (2006), “Seyahatname’deki Aşk Öyküsü: Bir Kaya Sultan Vardı!”, Kebikeç, 21(2006): 13- 27.
Tezcan, N. (2009), “Evliya Çelebi Seyahatnamesi'nin Hammer-Purgstall Tarafından Bilim Dünyasına Tanıtılması Hakkında”, Osmanlı Araştırmaları 34 (34): 203-230.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.