Y ve Z Kuşağı Bireylerinin Fonksiyonel Gıda Tüketim Eğilimleri: Karadeniz Bölgesi Örneği
DOI:
https://doi.org/10.63556/ankad.v9i4.323Anahtar Kelimeler:
Fonksiyonel gıda- Y ve Z kuşağı- tüketim eğilimi- Karadeniz BölgesiÖzet
Bu çalışma, Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan Y ve Z kuşağı bireylerinin fonksiyonel gıda tüketim eğilimlerini, satın alma niyetlerini ve davranışlarını nicel araştırma yöntemiyle incelemiştir. İlişkisel tarama modeline dayanan araştırmada, 19 ilden toplanan 388 geçerli çevrimiçi anket verisi Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile analiz edilmiştir. Bulgular, kuşaklar arasında belirgin demografik ve davranışsal farklılıklar olduğunu göstermektedir. Z kuşağı daha genç, düşük gelirli ve düzensiz tüketim eğilimine sahipken; Y kuşağı evli, daha yüksek gelirli, düzenli tüketim yapan ve ürün çeşitliliğine yönelen bir profil sergilemektedir. Analiz sonuçları, tüketim değerinin (TD) satın alma niyeti (SN) ve satın alma davranışı (SD) üzerindeki etkilerinin her iki kuşakta da anlamlı olduğunu (p < 0,001) ortaya koymuştur. Ancak doğrudan (TD → SD) ve dolaylı (TD → SN → SD) etkilerin beta katsayılarının aynı olması, satın alma niyetinin aracılık etkisinin bulunmadığını göstermektedir. Dolayısıyla, bu model kapsamında ne tam ne de kısmi aracılıktan söz edilebilir. Sonuç olarak dört hipotezden üçü kabul edilmiş, biri reddedilmiştir. Bulgular, tüketim değerlerinin satın alma davranışı üzerindeki belirleyici etkisini ortaya koyarken, kuşak farklılıklarının pazarlama stratejileri ve ürün geliştirme süreçlerinde dikkate alınması gerektiğine işaret etmektedir
Referanslar
Altuntuğ, N. (2012). Kuşaktan kuşağa tüketim olgusu ve geleceğin tüketici profili. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1), 203-212.
Alzuhairi, S., & Doğan, M. (2021). Fonksiyonel gıdaların gastronomideki önemi. ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 249-267.
Bagchi, D. (Ed.). (2014). Nutraceutical and functional food regulations in the United States and around the world. Elsevier.
Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173–1182. https://doi.org/10.1037/0022-3514.51.6.1173.
Bollen, K. A. (1989). Structural equations with latent variables. New York: Wiley.
Cappelli, A., Oliva, N., & Cini, E. (2020). Stone milling versus roller milling: A systematic review of the effects on wheat flour quality, dough rheology, and bread characteristics. Trends in Food Science & Technology, 97, 147-155.
Castillo, M. D., Iriondo-DeHond, A., & Martirosyan, D. M. (2018). Are Functional Foods Essential for Sustainable Health? Annals of Nutrition & Food Science.
Cesur, Z., & Çam, B. C. (2022). Tüketicilerin Gösterişçi Tüketim Eğilimlerinin Y Ve Z Kuşağı Açısından İncelenmesi. Balkan & Near Eastern Journal of Social Sciences (BNEJSS), 8.
Demirci Orel, F., Bozdemir, M., & Demirkılıç, N. (2017). Tüketim Değerleri, Satın Alma Niyeti ve Satın Alma Davranışı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: Fonksiyonel Gıdalar Üzerine Bir Çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 26(3), 241-256.
Demirkaya, İ., & Koyuncu, E. (2021). Dijital kapitalizm, tüketim kültürü ve y kuşağının değişen tüketim davranışları. Intermedia International E-journal, 8 (15), 174-196.
Diplock, A. T., Aggett, P. J., Ashwell, M., Bornet, F., Fern, E. B., & Roberfroid, M. B. (1999). Scientific concepts of functional foods in Europe: Consensus document. British Journal of Nutrition, 81(S1), S1–S27.
Erbaş, M. (2006). Yeni bir gıda grubu olarak fonksiyonel gıdalar. Türkiye 9. Gıda Kongresi, Bolu. 24-26.
Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS (3rd ed.). Sage Publications.
Fornell, C., & Larcker, D. F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50. https://doi.org/10.2307/3151312.
Garson, G. D. (2016). Partial least squares: Regression and structural equation models. Statistical Associates Publishing.
Gıda Mühendisleri Derneği. (2023). Gıdada Yeni Trend: Fonksiyonel Gıdalar. https://www.gidamuhendisleri.org.tr/gidada-yeni-trend-fonksiyonel-gidalar, (Erişim Tarihi: 11.07.2025)
Gormley, T. R. (2013). Fish Farming for Function: the Selenium Story. University College Dublin. School of Agriculture and Food Science.
Güven, A., & Gülmez, M. (2006). Fonksiyonel gıdalar ve sağlıkla ilişkisi. Kafkas Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 12(1), 91-96.
Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2011). Multivariate data analysis (7th ed.). Pearson Education.
Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M., & Sarstedt, M. (2017). A primer on partial least squares structural equation modeling (PLS-SEM) (2nd ed.). Sage Publications.
Hız, G. (2011). Gösterişçi tüketim eğilimi üzerine bir alan araştırması (Muğla örneği). Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 117-128.
Hu, L. T., & Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1–55. https://doi.org/10.1080/10705519909540118.
Hulland, J. (1999). Use of partial least squares (PLS) in strategic management research: A review of four recent studies. Strategic Management Journal, 20(2), 195–204. https://doi.org/10.1002/(SICI)1097-0266(199902)20:2<195::AID-SMJ13>3.0.CO;2-7
Jain, A. P., Aggarwal, K. K., & Zhang, P. Y. (2015). Omega-3 fatty acids and cardiovascular disease. Eur Rev Med Pharmacol Sci, 19(3), 441-5.
Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi (24. bs.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). New York: Guilford Press.
MacCallum, R. C., Browne, M. W., & Sugawara, H. M. (1996). Power analysis and determination of sample size for covariance structure modeling. Psychological Methods, 1(2), 130–149. https://doi.org/10.1037/1082-989X.1.2.130.
Meixner, O., Malleier, M., & Haas, R. (2024). Towards sustainable eating habits of generation Z: Perception of and willingness to pay for plant-based meat alternatives. Sustainability, 16(8), 3414.
Myers, R. H. (1990). Classical and modern regression with applications (2nd ed.). Duxbury.
Nunnally, J. C., & Bernstein. (1994). I. H. Psychometric theory 3rd ed., New York.
Öncebe, S., ve Demircan, V. (2019). Tüketicilerin Fonksiyonel Gıda Tüketimini Etkileyen Faktörler. Akademik Gıda, 17(4), 497-507. https://doi.org/10.24323/akademik-gida.667263
Özçelik, M. M. (2016). Bitkisel kaynaklı bazı fonksiyonel gıdalar. Biyoloji Bilimleri Araştırma Dergisi, 9(1), 57–68.
Öztürk, E., & Tekeli, S. (2021). Tüketicilerin besin seçim güdüleri: Y ve Z kuşaklarının karşılaştırılması. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 14(1), 147-182.
Seçim, Y. (2018). Türk mutfağında kullanılan bazı fonksiyonel gıdalar. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(1).
Sevilmiş, G. (2013). Yükselen trend: Fonksiyonel gıdalar. Ar&Ge Bülten, 39. https://www.ito.org.tr
Shortt, C., & O'Brien, J. (2003). Handbook of functional dairy products. CRC Press.
Siró, I., Kápolna, E., Kápolna, B., & Lugasi, A. (2008). Functional food. Product development, marketing and consumer acceptance – A review. Appetite, 51(3), 456–467. https://doi.org/10.1016/j.appet.2008.05.060
Terlemezoğlu, B. (2023). X, Y ve Z kuşaklarının beslenme alışkanlıklarının incelenmesi: Balıkesir ili örneği (Master's thesis, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Veblen, T. (2005). The Theory of the Leisure Class. Modern Library.
Zhao, X., Lynch, J. G., Jr., & Chen, Q. (2010). Reconsidering Baron and Kenny: Myths and truths about mediation analysis. Journal of Consumer Research, 37(2), 197–206. https://doi.org/10.1086/651257.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
