Ortaöğretim Kurumlarında Okul Kültürünün Karşılaştırmalı Analizi: Türkiye ve Azerbaycan Örneği
DOI:
https://doi.org/10.63556/ankad.v9i2.251Anahtar Kelimeler:
Okul kültürü, başarı, bürokratik destek ve görev kültürü.Özet
Öz
Bu araştırma, okul kültürünün öğretmen algıları üzerinden nasıl şekillendiğini belirlemeyi amaçlamaktadır. Araştırmada, örgüt kültürünün dört temel boyutu olan destek kültürü, başarı kültürü, bürokratik kültür ve görev kültürü bağlamında ilköğretim okullarındaki örgüt kültürünün öğretmen algılarına göre ölçülmesini sağlayan geçerli ve güvenilir bir araç olan Terzi (2005) tarafından geliştirilen Örgüt Kültürü Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma, Türkiye’de ortaöğretim kurumlarında görev yapan 436 ve Azerbaycan ortaöğretim kurumlarında görev yapan 456 gönüllü öğretmen ile gerçekleştirilmiştir. Elde edilen bulgular, destek kültürü ve başarı kültürünün öğretmen algılarında yüksek değerlere sahip olduğunu, bu durumun öğretmenlerin mesleki doyumu ve okul iklimi açısından olumlu etkiler yarattığını göstermektedir. Öte yandan, bürokratik kültürün öğretmenler tarafından daha düşük algılandığı, bunun da okul yönetiminin katı kurallar yerine daha esnek yönetim anlayışlarını benimsemesi gerektiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca, görev kültürünün yüksek olması, öğretmenlerin rollerini net bir şekilde algıladığını göstermektedir. Çalışmanın bulguları, Demirtaş (2010), Ceylan ve Özgenel (2022) gibi araştırmalarla uyumlu olup, okul kültürünün öğretmen motivasyonu, öğrenci başarısı ve yönetsel etkililik açısından kritik bir faktör olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak okul kültürünün liderlik tarzı, paylaşılan değerler, ritüeller ve semboller ile şekillendiğini; ayrıca güç, rol, başarı ve destek kültürü gibi boyutların eğitim sürecinde iş birliği ve uyumu artırdığını göstermektedir. Özellikle demokratik liderlik anlayışı ve etkili iletişim kanallarının okul kültürünün olumlu gelişimine katkı sağladığı söylenebilir.
Anahtar Kelimeler: Okul kültürü, başarı, bürokratik destek ve görev kültürü.
Referanslar
Abdulla K. & Najafov, E. (2018). Azerbaijani Multiculturalism Textbook for Higher Education Ministry of Education of the Republic of Azerbaijan Baku International Multiculturalism Centre
Ada, Ş., & Ayık, A. (2009). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 429-446.
Akan, D. (2016). Okul kültürü bağlamında ilköğretim kurumlarında etkili okul değerlendirilmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2), 1096-1116.
Arseven, A. D. (2001). Alan Araştırma Yöntemi:(ilkeler, teknikler, örnekler). Gül Yayınevi.
Arslan, H., Kuru, M. ve Satıcı, A. (2005). İlköğretim ve ortaöğretim okullarındaki örgüt kültürünün karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 11(4), 449-472.
Atay, K. (2001). Öğretmen yönetici ve denetmenlerin bakış açısından okul kültürü ve öğretmen verimliliğine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 26(26), 179-194.
Bozkurt, S., Coban, O., Özdemir, M., & Özdemir, N. (2021). The Effects of Leadership, School Culture, Collective Competence, Academic Self-efficacy and Socioeconomic Level on Student Success. Eğitim ve Bilim-Education And Science, 46(207).
Balcı, A. (2001). Örgütsel Kültür ve Okul Kültürü. Ankara: Pegem Yayınları.
Balcı, A. (2001). Sosyal bilimlerde araştırma. Yöntem, Teknik ve İlkeler, Ankara: PegemA Yayınları.
Ceylan, H., & Özgenel, M. (2022). Ortaokul öğrencilerinin okula bağlılıklarında önemli bir faktör: Okul kültürü. Temel Eğitim Dergisi, 13, 32-46.
Çalık, T., & Sezgin, F. (2005). Küreselleşme, bilgi toplumu ve eğitim. Kastamonu Eğitim Dergisi, 13(1), 55-66.
Çevik, A., & Köse, A. (2017). Öğretmenlerin okul kültürü algıları ile motivasyonları arasındaki ilişkinin incelemesi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6(2), 996-1014.
Deal, T. E., & Peterson, K. D. (1999). Shaping school culture: The heart of leadership. Jossey-Bass.
Demirtaş, Z. (2010). Okul kültürü ile öğrenci başarısı arasındaki ilişki. Eğitim ve Bilim, 35(158), 23-35.
Erdoğan, H. (2017). Okul kültürünün etkilendiği ve etkilediği faktörler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12, 51-68.
Fullan, M. (2001). The New Meaning of Educational Change. New York: Teachers College Press.
Güçlü, N. (2014). Kültür. N. Güçlü (ed.), Okul kültürü içinde (s.1-41). Pegem Akademi Yayıncılık.
Güngör, B., & Gündüz, Y. (2021). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algıları ile okul kültürü algıları arasındaki ilişki. OPUS International Journal of Society Researches, 18(40), 2586-2614.
Kilinç, A. Ç. (2014). Examining the Relationship between Teacher Leadership and School Climate. Educational Sciences: Theory and Practice, 14(5), 1729-1742.
Koçak, S., & Ay, M. H. (2020). Lise öğrencilerinin demokratik okul kültürü algısı ile akademik isteklilikleri arasındaki ilişkide okul bağlılığının aracılık rolü. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 959-990.
Lal, İ. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişkiler (Master's thesis, Kirsehir Ahi Evran University (Turkey)).
Önsal, A. (2012). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki (İstanbul İli Anadolu Yakası Örneği) (Master's thesis, Maltepe University (Turkey)).
Peterson, K. D., & Deal, T. E. (2002). Shaping School Culture: The Heart of Leadership. San Francisco: Jossey-Bass.
Rosenholtz, S. (1991). Teachers’ workplace: The social organization of schools (New York, Teachers College Record).
Schein, E. H. (1990). Organizational culture and leadership. Jossey-Bass.
Schein, E. H. (2010). Organizational culture and leadership (4th ed.). Jossey-Bass.
Schein, E. H. (2017). Organization development: A Jossey-Bass reader. John Wiley & Sons.
Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığının bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156).
Şahin, S. (2004). Okul Müdürü ve Öğretmenler İle Okulun Bazı Özellikleri Açısından Okul Kültürü Üzerine Bir Değerlendirme (). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 39(39), 458-474.
Şahin, S. (2010). Okul kültürünün bazı değişkenler açısından incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 561-575.
Şahin-Fırat, N. (2010). Okul müdürü ve öğretmenlerin okul kültürü ile değer sistemlerine ilişkin algıları. Eğitim ve Bilim, 35(156).
Şimşek, Y. (2003). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki (Eskişehir Örneği) (Doctoral dissertation, Anadolu University (Turkey)).
Şişman, M. (2002). Örgütler ve Kültürler. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
Şişman, M., & Dönmez, H. G. A. (2010). Demokratik bir okul kültürü için yeterlilikler çerçevesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(1), 167-182.
Terzi, A. R. (2000). Örgüt kültürü. Ankara:Nobel Yayıncılık.
Terzi, A. R. (2005). İlköğretim okullarında örgüt kültürü. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 43(43), 423-442.
Terzi, A. R. (2005). Örgüt kültürü ölçeğinin geliştirilmesi ve eğitim örgütlerinde geçerlik ve güvenirlik çalışması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 20, 75-93.
Tikici, M. (2005). Örgütsel davranış: Kavramlar, teoriler ve uygulamalar. Nobel Yayın Dağıtım Yayıncılık.
Yavuz, Y., & Yılmaz, E. (2012). Resmi ve özel ilköğretim okullarının okul kültürü üzerine öğretmen ve öğrenci görüşleri. International Journal of New Trends in Arts, Sports & Science Education, 1(3), 76-77.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık
Zeytin, N. (2008). İlköğretim okullarında bürokratikleşme ve okul kültürü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
