Araştırma Üniversitelerinin Performansları: Bir Betimsel İçerik Analizi Çalışması
DOI:
https://doi.org/10.15659/jancr.v9i1.210Anahtar Kelimeler:
Akademik performans- yükseköğretim- sıralama sistemleri- araştırma üniversiteleri- üniversiteÖzet
Türkiye’deki yükseköğretim kurumları dinamik süreçlerden geçmekte, modern paradigmaları temeline alan dönüşümler yaşamakta, uluslararası ve ulusal sıralamalarda üniversitelerin performansları önem kazanmaktadır. Hazırlanan bu çalışma ile yükseköğretimde çeşitlilik özelliği gösteren 23 araştırma üniversitesinin performanslarının farklı göstergelere göre incelenmesi amaçlanmaktadır. Araştırma betimsel desene uygun olarak hazırlanmış, veri kaynağı olarak Yükseköğretim Kurulu Başkanlığının “2023 Yılı Üniversite İzleme ve Değerlendirme Genel Raporu” kullanılmış, veriler doküman analizi ve betimsel içerik analizi tekniğiyle toplanarak çözümlenmiştir. Çalışmada 9 temel göstergeye yer verilmiş olup elde edilen bulgular incelendiğinde, endeksli dergi ve kitap yayınlarında “Koç Üniversitesi”, en yüksek %10’luk atıf diliminde “Hacettepe Üniversitesi”, başvurulan patent, faydalı model veya tasarımlarda “Yıldız Teknik Üniversitesi”, olumlu sonuçlanan patent başvurularında “İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi”, desteklenen Ar-Ge projeleri ve endüstri ile ortak yürütülen projelerde “Hacettepe Üniversitesi”, uluslararası sempozyum, kongre ve sanatsal sergilerde “Ankara Üniversitesi”, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumundan faydalanılan araştırma burslarında “Yıldız Teknik Üniversitesi”, Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde istihdam edilenlerden doktora programlarına kayıtlı öğrencilerle “İstanbul Teknik Üniversitesi” ilk sırada konumlanmaktadır. Bütün araştırma üniversitelerinin genellikle Türkiye yükseköğretim sistemine oldukça üst seviyelerde katkı sağladığı, araştırma üniversitelerinin performanslarının kendi aralarında ve diğer üniversitelere kıyasla oldukça yüksek olduğu belirtilebilir. Dolayısıyla bu türdeki yükseköğretim yapılanmaları ürettikleri bilimsel faaliyetlerle diğer üniversiteler için öncü olmaktadır. Çalışmanın sonunda ise araştırma üniversitelerinin yaygınlaştırılmasına, akademik performansların yükseltilmesine ilişkin öneriler sunulmaktadır.
Referanslar
Altbach, P. G. (2007). Peripheries and centers: Research universities in developing countries. In Tradition and Transition (pp. 85-112). Brill. https://doi.org/10.1163/9789087903596_006
Altbach, P. G. (2011). The past, present and future of research university. P. G. Altbach & J. Salmi (Eds.). In the road to academic excellence: Emerging research universities in developing and transition Countries. . The World Bank. https://doi.org/10.1163/9789087903596_006
Altbach, P. G., & Salmi, J. (2012). Akademik mükemmeliyete giden yol (Dünya çapında araştırma üniversiteleri oluşturmak). K. Yamaç (Çev.) Efil.
Ateş, H., & Köseoğlu, Ö. (2011). Belediyelerde kurumsal performans yönetimi. İlke.
Aydın, N. (2018). Nitel araştırma yöntemleri: Etnoloji. Uluslararası Beşeri ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, 2(2), 60-71.
Bakioğlu, A., & Tatık, R. Ş. (2020). Öğretim ve araştırma sorumluluklarının dağılımının araştırma üniversiteleri bağlamında incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 548-569. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2020.20.52925-631719
Başaran, Y. K. (2019). Sosyal bilimlerde örnekleme kuramı. The Journal of Academic Social Science, 47(47), 480-495. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.12368
Başbuğ, G., & Ünsal, P. (2012). Kurulacak bir performans değerlendirme sistemi hakkında akademik personelin görüşleri. Psikoloji Çalışmaları, 29, 1-24.
Belenkuyu, C. (2020). Akademik kapitalizm: Sıralama sistemlerinin hegemonyasındaki üniversiteler (Yayınlanmamış doktora tezi). Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
Boulton, G., & Lucas, C. (2011). What are universities for?. Chinese Science Bulletin, 56, 2506-2517.
Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. U., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
Corbin, J., & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Sage.
Creswell, J. W. (2017). Nitel araştırmacılar için 30 temel beceri. H. Özcan (Çev.). Anı.
Damar, M., Özdağoğlu, G., & Özveri, O. (2020a). Üniversitelerde dönüşüm süreci ve araştırma üniversitesi yaklaşımı. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 5(2), 135-159.
Damar, M., Özdağoğlu, G., & Özveri, O. (2020b). Bilimsel üretkenlik bağlamında dünya sıralama sistemleri ve Türkiye’deki üniversitelerin mevcut durumu. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(3), 107-123. https://doi.org/10.32329/uad.792205
De Witte, K., & Hudrlikova, L. (2013). What about excellence in teaching? A benevolent ranking of universities. Scientometrics, 96(1), 337–364. https://doi.org/10.1007/s11192-013- 0971-2
Dill, D. D., & Soo, M. (2005). Academic quality, league tables, and public policy: A cross-national analysis of university ranking systems. Higher Education, 49, 495-533.
Geschwind, L., & Broström, A. (2015). Managing the teaching-research nexus: Ideals and practice in researchoriented universities, Higher Education Research & Development, 34(1), 60-73. https://doi.org/10.1080/07294360.2014.934332
Gonzales, L., & Núñez, A.-M. (2014). The ranking regime and the production of knowledge: Implications for academia. Education Policy Analysis Archives, 1–24. https://doi.org/10.14507/epaa.v22n31.2014
Gülbak, O. (2020). Öğretim üyeleri perspektifinden araştırma üniversitesi girişimi: Bir vakıf üniversitesi örneği. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 3(3), 124-130. https://doi.org/10.32329/uad.784293
Erdoğmuş, N. (2018). Araştırma üniversitesi yapılanması: İmkânlar ve zorluklar. İlke politika notu, 7, 1-37.
Erdoğmuş, N. (2019). Geleceğin Türkiye’sinde yükseköğretim. İlke.
Johnes, J. (2018). University rankings: What do they really show?. Scientometrics, 115(1), 585-606.
Johns Hopkins University (2018). Fact book. https://www.jhu.edu/assets/uploads/2016/01/ johnshopkinsfactbook.pdf
Jupp, V., & Norris, C. (1993). Traditions in documentary analysis. In M. Hammersley (Ed.), Social research: Philosophy, politics and practice (pp. 37-51). Sage.
Karadağ, E., & Belenkuyu, C. (2020). Kalitenin standardını belirlemek: Türk üniversite sıralama sistemlerinin Berlin prensiplerine göre incelenmesi. Yükseköğretim Dergisi, 10(3), 260-268. https://doi.org/10.2399/yod.19.020000
Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. Nobel.
Khoon, K. A., Shukor, R. A., Hassan, O., Saleh, M., Hamzah, A., Ismail, A., & Hj, R. (2005). Hallmark of a world-class university. College Student Journal, 39(4).
Konuk, M., & Öztürk, A. (2010). Üniversite-sanayi iş birliği ve teknokentlere bakış. Cumhuriyetimizin 100. Yılına Doğru Üniversite Vizyonumuz Tebliği.
Kuh, G. D., & Hu, S. (2001). Learning productivity at research universities. The Journal of Higher Education, 72(1), 1-28. https://doi.org/10.1080/00221546.2001.11778862
Küçükoğlu, U., & Göktaş, M. E. (2023). Türk yükseköğretiminde araştırma üniversitelerinin rolü. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, 8(2), 269-291. https://doi.org/10.58648/inciss.1311114
Longden, B. (2011). Ranking indicators and weights. J. C. Shin, R. K. Toutkoushian & U. Teichler (Ed.), In University rankings: theoretical basis, methodology and impacts on global higher education (ss. 73–105). Springer. https://doi.org/10.1007/978¬94¬007¬1116¬7
Lynch, K. (2006). Neo-liberalism and marketisation: The implications for higher education. European Educational Research Journal, 5(1), 1–17. https://doi.org/10.2304/eerj.2006.5.1.1
MacLeod, W. B., & Urquiola, M. (2021). Why does the United States have the best research universities? Incentives, resources, and virtuous circles. Journal of Economic Perspectives, 35(1), 185-206. https://doi.org/10.1257/jep.35.1.185
McBurnie, G. (2001). Globalization: A new paradigm for higher education policy. Higher Education in Europe, 26(1), 11-26.
Merkel, C. A. (2003). Undergraduate research at the research universities. New Directions For Teaching and Learning, 93, 39-53. https://doi.org/10.1002/tl.87
Meyerson, J.W. (1998) New thinking on higher education-creating context for change. Anker Publishing Co.
Mohrman, K., Ma, W. & Baker, D. (2008). The research university in transition: The emerging global model. Higher Education Policy, 21(1), s. 5-27.
Noll, R. G. (2010). Challenges to research universities. Brookings Institution Press.
Ordorika, I., & Lloyd, M. (2015). International rankings and the contest for university hegemony. Journal of Education Policy, 30(3), 385–405. https://doi.org/10.1080/02680939.2014.979247
Özkan, U.B. (2021). Eğitim bilimleri araştırmaları için doküman inceleme yöntemi. Pegem.
Özkan, U. B. (2023). Doküman inceleme yönteminde geçerlik ve güvenirlik: Eğitim bilimleri araştırmaları bağlamında kuramsal bir inceleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (56), 832-848. https://doi.org/10.53444/deubefd.1258867
Padlee, S. F., Reimers, V., Mokhlis, S., Anuar, M. M., & Ahmad, A. (2020). Keep up the good work in research universities: An importance-performance analysis. Australasian Marketing Journal, 28(2), 128-138. https://doi.org/10.1016/j.ausmj.2019.10.002
Patton, Q. M. (2014) Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. M. Bütün ve S. B. Demir (Çev. Ed.). Pegem A.
Phlox, S. (2016). Academaze: Finding your way through the American research university. Annorlunda Books.
Pusser, B., & Marginson, S. (2013). University rankings in critical perspective. The Journal of Higher Education, 84(4), 544–568. https://doi.org/10.1080/00221546.2013.11777301
Ravitch, S. M. & Carl, N. M. (2019). Qualitative research: Bridging the conceptual, theoretical, and methodological. Sage.
Rowley, D.J, & Sherman, H. (2001), From strategy to change-implementing the plan in higher education. Jossey-Brass Inc.
Salmi, J. (2009). The challenge of establishing worldclass universities. World Bank Publications.
Saraç, B. & Erdoğan, B. Z. (2023). Üniversite sıralamaları ne söyle(mez)r? Buz dağının görünen ve görünmeyen yüzü. Yükseköğretim Dergisi, 13(2), 257-271. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1274645
Scott, J. (1990). A matter of record: Documentary sources in social research. Polity Press.
Shin, J. C., & Harman, G. (2009). New challenges for higher education: Global and Asia-Pacific perspectives. Asia Pacific Education Review, 10, 1-13.
Shore, C. (2008). Audit culture and illiberal governance: Universities and the politics of accountability. Anthropological Theory, 8(3), 278–298. https://doi.org/10.1177/1463499608093815
Şentürk, İ. (2010). Pierre Bourdieu’nun neoliberalizm eleştirisi bağlamında eğitim yönetimini yeniden düşünmek. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 73-98.
Telli, R. (2023). Türkiye’de devlet araştırma üniversitelerinde kalite sürecine dayalı etkinliğin belirlenmesi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 6(3), 327-337. https://doi.org/10.32329/uad.1325816
Tosun, H. (2021). Devlet araştırma üniversitelerinin girişimci-yenilikçi üniversite endeksi esasındaki performansları. TURAN-CSR International Scientific, Peer-Reviewed & Refereed Journal, 13(50),42-50. http://dx.doi.org/10.15189/1308-8041
Ültay, E., Akyurt, H., & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi(10), 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. Institute of Development Studies.
YÖK (2020a). Yükseköğretimde ihtisaslaşma ve misyon farklılaşması: Araştırma üniversiteleri. Yükseköğretim Kurulu.
YÖK (2020b). Yükseköğretimde yeni YÖK projeleri: Yükseköğretimde ihtisaslaşma ve misyon farklılaşması- bölgesel kalkınma odaklı üniversiteler. Yükseköğretim Kurulu.
Yükseköğretim Kurulu (2022, 17 Mart). [Basın bildirisi]. https://www.yok.gov.tr/Sayfalar/Haberler/2022/arastirma-universiteleri-destek-programi-devreye-giriyor.aspx
YÖK (2023). Üniversite İzleme ve Değerlendirme Genel Raporu-2023. Yükseköğretim Kurulu.
Yücel, F. H., & Çalık, T. (2024). Yükseköğretimde bölgesel kalkınma odaklı misyon farklılaşması ve ihtisaslaşmaya yönelik durum analizi. Yükseköğretim Dergisi, 13(3), 473-490. https://doi.org/10.53478/yuksekogretim.1223074
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
