Türk Dünyası Ülkelerinin Uluslararası Kuruluşlarla İlişkileri Üzerine Bir Değerlendirme (An Evaluation on the Relations of the Countries of the Turkic World with International Organizations)
Anahtar Kelimeler:
Uluslararası kuruluşlar- Türk Devletleri Teşkilatı- Türkiye- Özbekistan- Kazakistan- Azerbaycan- Türkmenistan- Kırgızistan ve KKTCÖzet
Günümüz dünyasında uluslararası ilişkilerde, devletlerle birlikte küresel ve bölgesel kuruluşların rolü ön plana çıkmaktadır. Bu çalışmada, Türk Dili konuşan ülkeleri oluşturan Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Türkmenistan ve KKTC’nin üye olduğu veya gözlemci ülke olarak dâhil olduğu uluslararası kuruluşlarla ilişkilerinin ana hatlarıyla tasvir ve tahlil edilmesi amaçlanmıştır. Uluslararası örgütler arasında yeni bir aktör olarak yerini alan Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) araştırmanın temel motivasyonunu oluşturmaktadır. Nitel araştırma yöntemiyle yürütülen bu çalışmada ikincil kaynaklara başvurulmuştur. Çalışmanın verileri, alan yazındaki yapılmış araştırmalar, uluslararası kuruluşların resmi internet veri tabanı ve araştırmaya konu devletlerin dışişleri bakanlıklarına ait resmî web sitelerinden elde edilmiştir. Veriler, araştırma kapsamında ele alınan ülkelerin uluslararaları kuruluşlara ilişkin "faaliyet alanı ve üyelik durumu" bakımından karşılaştırılıp betimsel olarak analiz edilmiştir. Bu analizler tablo ve haritalar kullanılarak sunulmuştur. Araştırmanının sonucunda Türk Dünyası ülkelerinin kültürel ve ekonomik anlamda aynı uluslararası kuruluş çatısı altında buluştuğu; ancak askeri olarak farklı kolektif savunma örgütlerinde yer aldığı tespit edilmiştir. Bu sonuçlar dikkate alınarak küresel jeopolitik gelişmeler açısından Türk Dünyası ülkelerinin dâhil olduğu küresel ve bölgesel kuruluşların rolü yorumlanmıştır.
Referanslar
Aksu-Ereker, F. (2019). Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü-NATO, Güvenlik Yazıları Serisi, 28, 1-8.
Altıner, B. (2014). Birleşmiş Milletler: Amacı, Gelişimi, Etkinliği, Uluslararası Güvenliğe Katkısı Geleceği. Avrasya Sosyal Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 1-9.
Altundağ, Z. (2016). Geçmişten Günümüze Şanghay İşbirliği Örgütü. Avrasya Etütleri, 49 (1), 99-124.
Archer, C. (1995). International Organizations. London: Routledge.
Arı, T. (2004) Uluslararası İlişkiler ve Dış Politika, 5. Baskı, İstanbul: Alfa Yayınları. Arı, T. (2012). Uluslararası İlişkilere Giriş, MKM Yayınları, Bursa.
Armaoğlu, F. (2014). 20. YY Siyasi Tarihi 1914-1995. İstanbul: Akım Yayınevi.
Avcu, S. A. (2014). Avrasya Gümrük Birliği ve Kırgızistan: Avantajları ve Dezavantajları. Avrasya Etüdleri, 45 (1), 269-297.
Bıyıklı, M. (2016). Türk Dünyası Ortak Kuruluşu Olarak Türk Akademisi Uluslararası Teşkilatı (TWESCO), Rolü ve İş Birlikleri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Afro-Avrasya Özel Sayısı, 404-418.
Büyükbaş, H. (2006). Şanghay İşbirliği Örgütü. (Ed: Ş. Çalış, B. Akgün, Ö. Kutlu), Uluslararası Örgütler ve Türkiye. Konya: Çizgi Kitabevi.
Çağıran, M.E. (2013). Uluslararası Örgütler. Ankara: Turhan Kitabevi.
Çalış, Ş. H. (2006). Uluslararası Örgütler: Tanımların, Yaklaşımların ve Tarihin Alacakaranlığı, Uluslararası Örgütler ve Türkiye, Konya: Çizgi. Kitabevi.
Çalış, Ş.H., Akgün, B. & Kutlu, Ö. (2006). Uluslararası Örgütler ve Türkiye. Konya: Çizgi Kitapevi.
Çam, E. (2000). Siyaset Bilimine Giriş, İstanbul: Der Yayınları.
Çolakoğlu, S, (2004). Şanghay İşbirliği Örgütün Geleceği ve Çin, Uluslararası İlişkiler Dergisi, 1 (1),173-197
Dedeoğlu, B. (2003). Uluslararası Güvenlik ve Strateji, İstanbul: Derin Yayınları.
Demirer, M. A. (1993). Türk'ün Onur Sorunu Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Ankara: Turhan Kitabevi.
Denktaş, R. (2004). Kıbrıs Girit Olmasın. İstanbul: Remzi.
Duran, H. & Yılmaz K.K. (2019). Özbekistan’da Avrasya Ekonomik Birliği Tartışmaları.
Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 5 (9), 35-48.
Feld, W.J. & Jordan, R. S. (1988). International Organizations: A Comparative Approach, 2nd edn, New York: Praeger.
Friedman, G. (2015). Avrupa Krizi, Pegasusu Yayınevi. İstanbul.
Hardt, M. & Negri, A. (2015). İmparatorluk, (Çev. Abdullah Y). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hasan, B. (2021). Kazakistan Örneğinde Avrasyacılığın Tarihi. (Ed: V. Özdemir), Otuz Yılın Ardından Türkiye ve Türk Dünyası. Ankara: Pankuş Yayınları.
Hasgüler, M. & Uludağ, M. (2018). Devletler Arası ve Hükümetler Dışı Uluslararası Örgütler. İstanbul: Alfa Yayınları.
Heywood, A. (2013). Küresel Siyaset, (Çev: Nasuh Uslu ve Haluk Özdemir). Ankara: Adres.
Hüseynov, F. (2003). Bağımsız Devletler Topluluğu'nun Oluşumunun Hukuki Boyutları. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 52 (4) 387-401.
İsmayıl, E. (2016). Rusya’nın Avrasya Birliği Politikası. Avrasya Etüdleri, 49 (1), 125-151. Kamalov, İ. (2011). Rusya’nın Orta Asya Politikaları. Ankara: Ahmet Yesevi Üniversitesi. Kara, H. (2006). Orta Asya Ülkelerindeki Etnik Yapının Bölge Güvenliğine Etkileri. Türk
Dünyası İncelemeleri Dergisi VI (1) 101-109.
Karluk, R. (1995), Uluslararası Ekonomik Kuruluşlar ve Entegrasyonlar. Eskişehir: Tütünbank yayınları.
Karluk, R. (2007). Uluslararası Kuruluşlar, 6. Baskı, İstanbul: Beta yayınları.
Koç, T. (2004) Küreselleşme ve Türkiye Basınında Avrupa Birliği Adaylık Süreci. Ankara: Natürel yayınları.
Kydyralıeva, S. K. & Abdıbaıtova, B. (2018). Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nün Merkezî Asya’daki Etkinsizliği. Bilge Strateji 10,93-109.
Lapenko,M. (2018). EAES: Prostranstvo Ekonomicheskoy İntegratsyii, Moskova: Rossiyskiy Sovet po Mejdunarodnim Delam,
Oğuzlu, T. (2012). NATO’nun Dönüşümü ve Geleceği. Ortadoğu Analiz, 4, (40) 8-18.
Sey, N. (2020). İslam İşbirliği Teşkilatı Üzerine Bir Değerlendirme: Ekonomik Sorunlar Ve Fırsatlar. İslam Ekonomisi ve Finansı Dergisi (İEFD), 6 (1), 55-74.
Terzioğlu, S. S. (2013). Uluslararası Hukuk Açısından Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği
Konseyi”, Uluslararası Hukuk ve Politika Dergisi, 9, (36), 45-72.
Toker, M. (2004). İsmail Gaspıralı ve “Dilde Birlik” Fikri Üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (16), 31-45.
Woods, R.l B. & Jones, H. (1991), Dawning of the Cold War: The United States’ Quest for Order. London, England: The University of Georgian Pres.
TDİK, (2014), “Türk Akademisi’nin Kuruluşuna Dair Anlaşma”, Resmi Belgeler, İstanbul, s.71, 76
AEB, 2022a: Avrasya Ekonomik Birliği, http://www.evrazes.com/mezhgossovet/ adresinden: 02 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
AEB, 2022b: Avrasya Ekonomik Birliği
,http://www.eurasiancommission.org/en/Pages/ses.aspx adresinden 02 Ocak. 2022 tarihinde alınmıştır.
AGİT, 2022: Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı, https://www.osce.org/history. adresinden 05. Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
AİGK, 2022: Asya’da İş Birliği ve Güven Artırıcı Önlemler Konferansı, https://www.s- cica.org/index.php?view=page&t=about. adresinden 52 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
BDT, 2022: Bağımsız Devletler Topluluğu, https://cis.minsk.by/site/about-cis. adresinden 05 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
EİT,2022: Ekonomik İşbirliği Teşkilatı https://www.eco.int/ . (Erişim Tarihi: 06 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
GUAM, 2022: Gürcistan, Ukrayna, Azerbaycan, Moldova-Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü, https://guam-organization.org/en/about-the-organization-for-democracy-and- economic-development-guam/. adresinden 07 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
İİT, 2022: İslam İşbirliği Teşkilatı, https://www.oic-oci.org/home/?lan=en. (Erişim Tarihi: 07 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
KEİT, 2022: Karadeniz Ekonomik İşbirliği Teşkilatı, http://www.bsec-organization.org/ adresinden 12 Ocak.2022 tarihinde alınmıştır.
KGÖ, 2022: Kolektif Güvenlik Örgütü, https://en.odkb-csto.org/ adresinden 15.01.2022 tarihinde alınmıştır.
NATO, 2022: Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü, https://www.nato.int/cps/en/natohq/publications.htm adresinden 22 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
ŞİÖ, 2022: Şanghay İşbirliği örgütü, http://eng.sectsco.org/about_sco/ adresinden 14 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
TA 2022: Türk Akademisi https://twesco.org/ adresinden 14 Ocak tarihinde alınmıştır.
TDT, 2022). Türk Devletleri Teşkilatı, https://www.turkkon.org/assets/pdf/haberler/8-zirve- deklarasyonu-2395-94.pdf . adresinden 20 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
TDT, 2022b. Türk Devletleri Teşkilatı, https://www.turkkon.org/tr/organizasyon-tarihcesi
adresinden 02 Şubat 2022 tarihinde alınmıştır.
TKMV, 2014: Türk Kültür ve Mirası Vakfı, https://turk- pa.org/tr/content/cooperation/cultureandheritage adresinden 02 Şubat 2022 tarihinde alınmıştır.
TÜRKPA, 2022: Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi, https://turk- pa.org/tr/content/about_turkpa/history adresinden 02 Şubat 2022 tarihinde alınmıştır.
TÜRKSOY, 2022: Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, https://www.turksoy.org/turksoy/about
adresinden 01.02.2022 tarihinde alınmıştır.
UIA, 2022: Union des Associations Internationales (UIA) https://uia.org/yearbook adresinden
Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
UN, 2022: Birleşmiş Milletler https://www.un.org/en/about-us/member-states#gotoS
adresinden 27Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
Azerbaycan DİB, 2022: Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://www.mfa.gov.az/ adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
Kazakistan DİB, 2022: Kazakistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://www.mfa.kz/ru/ adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
Kırgızistan DİB, 2022: Kırgız Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://mfa.gov.kg/en/index adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
KKTC DİB, 2022: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://mfa.gov.ct.tr/tr/ adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
Özbekistan DİB, 2022: Özbekistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://www.mfa.uz/ru/ adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
Türkiye DİB, 2022: Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı,
https://www.mfa.gov.tr/default.tr.mfa adresinden 28 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır. Türkmenistan DİB, 2022: Türkmenistan Dışişleri Bakanlığı,
https://www.mfa.gov.tm/ru/.adresinden 27 Ocak 2022).
Gürcistan DİB, 2022: Gürcistan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı,
https://mfa.gov.ge/.adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
Ukrayna DİB, 2022: Ukrayna Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, https://mfa.gov.ua/en/about- ukraine/cooperation-international-organizations .adresinden 27 Ocak 2022 tarihinde alınmıştır.
TRThaber, 2022: Türkiye Radyo Televizyon Kurumu https://www.trthaber.com/haber/dunya/kolektif-guvenlik-anlasmasi-orgutu- kazakistana-asker-gonderdi-642456.html.adresinden 02 Kasım 2021 tarihinde alınmıştır.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
