Exaggerated Formulaic Expressions in Seyahatname

Abstract

Öz

Yapısı ve içeriğiyle Osmanlı nesrinin günümüze bıraktığı büyük bir miras olan Seyâhatnâme, konu kapsamının genişliği ve sağladığı kıymetli bilgiler sayesinde yıllardır araştırmacıların ilgisini çekmiş, farklı alanlarda yapılan birçok çalışmaya kaynaklık etmiştir. Evliyâ Çelebi’nin eserinde geçen abartılı ifadeler değerlendirilirken sadece onların gerçekliği sorgulanmış, yapısı ve kullanım özellikleri gözardı edilmiştir. Aslında incelendiğinde Seyâhatnâme’de kullanılan abartılı ifadelerin, geçtiği bazı yerlerde belli kalıplar dâhilinde tekrarlanarak sistematik bir yapı kazandığı görülür. Bu çalışmada bahsi geçen ifadeler maddeleştirilerek yapıları ve kullanım sıklığı açısından değerlendirilmiştir. Çalışmanın kapsamını yekûnu on cilt olan Seyâhatnâme’nin ilk beş cildi oluşturur. Çalışmanın amacı, Evliyâ Çelebi’nin üslup özelliklerinden olan mübalağaların farklı bir yönden ele alınmasıdır. Evliyâ Çelebi’nin bir durumu, bir olayı anlatırken kullandığı abartılı ifade biçimleri, sayıca belli bir çoğunluğa ulaşanlar dikkate alınarak “-misâl …, tahrîr eylesek / etsek ... olur, ol kadar ... kim ..., ... var(dır) kim ..., ... (-dXr) kim ... mümkün değil(dir), ... kim gûyâ / gûyiyâ ...” gibi kalıp ifadeler hâlinde maddelenmiştir. Sonrasında ifadelerin kullanımıyla ilgili açıklama yapılmış, ifadelerin geçtiği yerlere örnekler verilmiş ve “Sonuç” kısmında toplu bir değerlendirme yapılmıştır.

The scope of the study consists of the first five volumes of the Seyahatname, which is ten volumes in total. The aim of the study is to examine exaggerations, which are a stylistic feature of Evliya Çelebi, from a various perspective. The exaggerated forms of expression used by Evliya Çelebi while describing a situation or event are itemized in the formulaic expressions such as -misâl …, tahrîr eylesek / etsek ... olur, ol kadar ... kim ..., ... var(dır) kim ..., ... (-dXr) kim ... mümkün değil(dir), ... kim gûyâ / gûyiyâ ... taking into account those who have reached a certain majority in number. Afterwards, an explanation was given about the use of the expressions, examples were given where the expressions were used, and a collective evaluation was made in the "Conclusion" section.