Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarında Mekânı Algılama Becerisinin İncelenmesi (Investigation of Spatial Perception Skills in Social Studies Textbooks)
Anahtar Kelimeler:
Sosyal bilgiler- ders kitabı- mekânı algılama- beceriÖzet
Bu araştırmada sosyal bilgiler ders kitaplarında mekânı algılama becerisinin yer alma durumunu incelemek amaçlanmıştır. Nitel bir araştırma olan bu araştırmada doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verilerini örneklem olarak seçilen Milli Eğitim Bakanlığına ait 5, 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitapları oluşturmuştur. Veriler doküman analizi yöntemiyle toplanmış ve nitel araştırmalarda kullanılan içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. 2018 Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında mekânı algılama becerisinin yer aldığı kazanımlar ölçüt olarak alınmıştır. Kazanımların karşılık geldiği ders kitabındaki konulardan alt temalar belirlenmiştir. Belirlenen bu alt temalardan da temalar oluşturulmuştur. Araştırmanın sonucunda 5. sınıf ders kitabından dört tema, 6. sınıf ders kitabından dört tema ve 7. sınıf ders kitabından iki tema olmak üzere on tema belirlenmiştir. Öğretim programı ile ders kitabının mekânı algılama becerisine yer verme bakımından tutarlı olduğu belirlenmiştir.
Referanslar
Ablak, S. (2019). “Mekânı Algılama”. B. Aksoy, B. Akbaba ve B. Kılcan (Ed.) Sosyal Bilgilerde Beceri Eğitimi içinde (ss. 413-430). Ankara: Pegem Akademi.
Akengin, H. & Ayaydın, Y. (2017). Mekânı algılama ve zihin haritalarının geliştirilmesi üzerine bir araştırma. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(36), 48-56.
Akkaya Yılmaz, M., Arıkan, A. & Çetin, T. (2022). Mekânsal akıl yürütme testi’nin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Tarih Okulu Dergisi (Journal of History School), 15(56), 453-458. doi:10.29228/Joh.52285.
Altan, İ. (2012). Mimarlıkta mekân kavramı. Psikoloji Çalışmaları, 19(0), 75-88.
Altay, N. (2020). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının beceriler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 276-297.
Association of American Geographers. (2014). Introducing spatial thinking skills across the curriculum. [Erişim tarihi: 12.08.2021. http://www.aag.org/galleries/tgmg- files/spatial_thinking_science_lesson.pdf].
Aydemir, M. (2017). Ortaokul sosyal bilgiler ders kitaplarının ortaokul sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan beceriler açısından incelenmesi. International Journal of Contemporary Educational Studies (IntJCES), 3(2), 1-17.
Baduroğlu, H. (2018). Altıncı sınıf sosyal bilgiler ders kitabının mekânı algılama becerisi bakımından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Akdeniz Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
Baloğlu Uğurlu, N. & Aladağ, E. (2015). Mekânsal düşünmenin Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programındaki yeri ve öğretmenlerin bu beceri hakkındaki görüşleri. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(32), 22-42.
Barr, R., Barth, J. L. & Shermis S. S. (2013). Sosyal bilgilerin doğası. (Çev. C. Dönmez). Ankara: Pegem Akademi.
Çelikkaya, T. & Kürümlüoğlu, M. (2017). 2005 sosyal bilgiler öğretim programında kazandırılması hedeflenen alan becerilerine kitaplarda yer verilme durumu. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(40), 141-158.
Çepni, O. (2019). “Konum Analizi”. B. Aksoy, B. Akbaba ve B. Kılcan (Ed.) Sosyal Bilgilerde Beceri Eğitimi içinde (ss. 365-386). Ankara: Pegem Akademi.
Elbay, S. (2022). A foundational perspective for spatial thinking in relation to social studies curriculum and middle-school textbooks in Turkey. Review of International Geographical Education (RIGEO), 10(2), 30-57.
Evirgen, Ö. F., Özkan, J. & Öztürk, S. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler ders kitabı 5. Ankara: Özgün Matbaacılık.
Gönülaçar, H. (2019). Ortaokul öğrencilerinde mekânsal düşünme becerilerinin gelişimi: bir durum çalışması. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
Gültekin, G., Akpınar, M., Nohutcu, M., Özerdoğan, P. & Aygün, S. (2021). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler ders kitabı 7. Ankara: Tuna Matbaacılık.
MEB. (2005a). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4-5. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB Yayıncılık.
MEB. (2005b). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 6-7. sınıflar öğretim programı ve kılavuzu. Ankara: MEB Yayıncılık.
MEB. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). Ankara: MEB Yayıncılık.
Merriam, S. B. (2013). Nitel araştırma: desen ve uygulama için bir rehber. (Çev. S. Turan). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
National Council for the Social Studies. (1994). National Curriculum Standarts for Social Studies: Chapter 2 – The Themes of Social Studies. [Erişim tarihi: 09.08.2021. https://www.socialstudies.org/national-curriculum-standards-social-studies- chapter-2-themes-social-studies#3].
National Research Council. (2006). Learning to think spatially. Washington, DC: The National Academies Press. doi:10.17226/11019.
Newcombe, N. S. (2013). Seeing relationships: Using spatial thinking to teach science, mathematics, and social studies. American Educator, 0(37), 26-31.
Safi, H. (2010). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan mekânı algılama becerisinin geliştirilmesi hakkında öğretmen görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Sever, R. (2015). “Sosyal Bilgilerde Mekânsal Öğrenme Ortamları İle İlgili Temel Kavramlar”. R. Sever ve E. Koçoğlu (Ed.) Sosyal Bilgiler Eğitiminde Mekânsal Öğrenme Ortamları içinde (ss. 1-15). Ankara: Pegem Akademi.
Sönmez, Ö. F. (2019). “Harita Okuryazarlığı”. B. Aksoy, B. Akbaba ve B. Kılcan (Ed.) Sosyal Bilgilerde Beceri Eğitimi içinde (ss. 219-160). Ankara: Pegem Akademi.
Şanlı, C. (2020). Mekânsal düşünme becerisinin sosyal bilgiler ders kitapları sorularında analizi. International Journal of Geography and Geography Education, 0(42), 118-132.
Türk Dil Kurumu. (2021). Mekân. [Erişim tarihi: 03.07.2021. https://sozluk.gov.tr/].
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Yıldırım, C., Kaplan, F., Kuru, H. & Yılmaz, M. (2020). Ortaokul ve imam hatip ortaokulu sosyal bilgiler 6 ders kitabı. İzmir: Çağlayan Matbaası.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
