Tarih Öğretmenlerinin İslam Tarihi Öğretiminde Karşılaştıkları Problemlere İlişkin Görüşleri (Opinions of History Teachers on the Problems Encountered in Teaching Islamic History)
Anahtar Kelimeler:
İslam tarihi- tarih öğretimi- tarih öğretmenleriÖzet
Bu araştırmanın amacı, tarih öğretmenlerinin, İslam tarihi öğretiminde karşılaştıkları problemleri ve bu problemlere ilişkin öğretmen görüşlerini incelemektir. Araştırma 2021-2022 eğitim ve öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığına bağlı devlet okullarında lise düzeyinde görev yapan 20 tarih öğretmeni ile yürütülmüştür. Araştırma kapsamında tarih öğretmenleri ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Araştırmada, tarih öğretmenlerinin meseleye ilişkin algılarının daha bütüncül bir şekilde incelenebilmesi için, nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmış ve nitel yaklaşım kapsamında yarı-yapılandırılmış görüşme formu hazırlanmıştır. Çalışmanın amacına yönelik hazırlanan sorular, öğretmenlere yöneltilmiştir. Öğretmenlerin görüşme formunda yer alan sorulara yönelik vermiş oldukları cevaplar, görüşler, tespit ettikleri sorunlar ve çözüm önerileri içerik analizine tabi tutularak kategorilerine göre değerlendirilmiş ve maddeleştirilerek sunulmuştur. Çalışma neticesinde öğretmenlerin karşılaştığı problemler; öğretim programından, ders kitabından ve ders işleniş biçiminden kaynaklı problemler olmak üzere üç kategoride ele alınmıştır. Araştırma neticesinde karşılaşılan en önemli problemin, İslam tarihinin bir inanç alanı olarak görülmesi ve tarihselleştirilememesi olduğu belirlenmiştir. Elde edilen veriler, mevcut çalışmalar ışığında tartışılmış ve İslam tarihi konularının öğretimine yönelik bazı önerilerde bulunulmuştur.
Referanslar
Akbaba, B & Keleşoğlu, S (2020). Kullansam mı kullanmasam mı? sosyal bilgiler öğretiminde sinema ve dizi filmlerin kullanımına yönelik öğretmen deneyimleri. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi (IJONASS), 4(2), 182 – 197. https://doi.org/10.38015/sbyy.815187
Akbaba, B., Demirtaş, B., Birbudak, T. S. & Kılcan, B. (2016). Sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi öğretimine yönelik görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(3), 1343-1358.
Avcı, C. (2012). İlk dönem İslam Tarihi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
Aktaş, Y. Z. (2018). Türkiye’de tarih ders kitaplarında İslam tarihi konularının öğretimi (1931- 1977) (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Aktaş, Y.Z. & Ünal, U. (2018). 1931-1977 yılları arasında Türkiye’de okutulan tarih ders kitaplarında Hz. Muhammed anlatısı. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi JRES, 5(2), 46-65.
Aydın, F. (2021). İmam Hatip liselerinde okutulan İslâm Kültür ve Medeniyeti dersi öğretim programının öğretmen görüşlerine göre incelenmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi) İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarih ve Medeniyet Araştırmaları Ana Bilim Dalı, Tarih ve Medeniyet Araştırmaları Bilim Dalı.
Ayrancı, İ. (2014). Cumhuriyet döneminde yapılan ilk resmi İslam tarihi çalışmaları (tarih II ortazamanlar ders kitabı örneği). Dini Araştırmalar, 17(45 (15-12-2014)), 115-136.
Beg, M. A. J. (2006). The problems of teaching Islâmic history. The Muslim Educational Trust, Issues in Islâmic Education, 1, 51- 60.
Büyüköztürk, Ş., Kılıç E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
Çelikkaya, T. (2013). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğretim araç-gereç ve materyallerini kullanma düzeyleri, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 73- 105.
Dadan, A. (2019). Türkiye’de Arapça ilahiyat programında yürütülen siyer ve İslam tarihi dersi öğretimindeki bazı problemler ve öğrenci beklentileri üzerine değerlendirmeler. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 46(46), 95-106.
Doğan, Y. (2007). Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Yazılı Kanıtların Kullanımı,
Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
Douglass, S. L., & Dunn, R. E. (2003). Interpreting Islam in American Schools. The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 588, 52–72. http://www.jstor.org/stable/1049854
Gökçe, M., & IŞIK, H. (2011). Orta Asya Türk tarihi konularının öğretiminde karşılaşılan
sorunlar üzerine bir değerlendirme. Turkish Studies, 6(4), 563-592.
Güler, M. & Şimşek, A. (2013). Öğretmen ve öğretmen adayı görüşlerine göre lise Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi dersinin öğretiminde yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 543-575.
İnalcık, H. (1953). Some remarks on the study of history in Islamic countries, The Middle East Journal, 7(4), 451- 455.
Kazancıoğlu, H. (2021). II. Meşrûtı̇yet döneminde ilköğretimler için hazırlanmış bı̇r İslâm tarı̇hı̇ kı̇tabı: târîh-i İslâm okuyorum. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 75- 119.
Karasar, N. (2014). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
Kırmıt, Ö. F. (2020). Lise tarih ders kitaplarında İslam tarihi konu anlatımı (1923-1960) / In high school history textbooks lecturing of Islamic history (1923-1960). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü, Ankara.
Kinloch, N. (2005). A need to know: Islamic history and the school curriculum. Teaching History, 120, 25–31. http://www.jstor.org/stable/43259161
Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. Ankara: Bilgesu.
MEB (2014). İslam Tarihi Dersi Öğretim Programı Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu
MEB (2018). Orta Öğretim Tarih Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
MEB (2021). Beceri temelli etkinlik Kitabı. ogmmateryal.eba.gov.tr/ panel/upload /etklesml
/ktap/ becer_temell/9/ tarh/ndex.html sayfasından erişilmiştir.
Ocak, A. Y. (2020). Türkiye İslam tarihçiliğine eleştirel bir yaklaşım tecrübesi ve yeni bir tarih yazımı teklif taslağı. Siyer Araştırmaları Dergisi, 7, 15 – 26.
Sadık Yılmaz, H. & Avcı, H. E. (2018). Türkiye’de tarih öğretiminde karşılaşılan problemler üzerine bir araştırma. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(12), 320- 344.
Şimşek, A. 2003. "Tarih Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımı". G.Ü. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 143- 157.
Türnüklü, D. A. (2000). Eğitimbilim Araştırmalarında Etkin Olarak Kullanılabilecek Nitel Bir Araştırma Tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 24 (24), 543-
Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kuey/issue/10372/126941
Yalçıner, M. (2006). Eğitimde gözlem ve değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Özkan, M. (2010). Kur’ân kıssalarının İslâm târihi öğretimi açısından referans olabilirliği üzerine. Marife, 10(3), 91-113.
Taşkıran, H. ve Tarık, R. (2019). İran ve Türkiye’deki ortaöğretim İslam tarihi ders kitaplarında dört halife dönemi: karşılaştırmalı bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 12- 29.
Tanrıöğen, G. (1993). Effects of curriculum reform in California on the treatment of Islam in world history textbooks. (PhD thesis). University of California
Ürkmez, N. (2016). Mekteplerde okutulacak tarih ders kitapları hakkında sultan II. Abdülhamid’e sunulmuş iki rapor. Turkish History Education Journal, 5 (1), 280-296.
Taşer, S., & Polat, R. (2015). Çağ taksimi konusunda sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri. Electronic Turkish Studies, 10(2), 929-940.
Turan, E. Z. (2019). İlahiyat Fakültesi Öğretmen Adaylarının Şükür, Tevekkül ve Taassup Kavramlarının Öğretimi ile İlgili Görüşleri. 1. International Cappadocia Congress of Philosophy and Social Sciences. 802- 812.
Tamdoğan, N. Ö., & Aktan, M. B. (2019). Fen bilimleri derslerinde Türk-İslam bilginlerinin öğretilmesine dair öğretmen ve uzman görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, 48(224), 241- 266.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
