2020-2022 Yılları Arasında Türkiye’de Yayınlanan Çevre Eğitimi Konulu Tezlerin Yönelimleri (Tendencies of Environmental Education Theses Published in Turkey Between 2020-2023)
Anahtar Kelimeler:
Çevre eğitimi- doküman analizi- çevre eğitiminde eğilimler- ekolojik kimlik- tez incelemeÖzet
Bu çalışmada, 2020 yılından 2023 yılının Mayıs ayına kadar Türkiye’de hazırlanan ve YÖK Tez Merkezi’nde yayımlanan “Çevre Eğitimi” konulu tezlerin çeşitleri, araştırma yöntemleri, örneklem grup tercihleri, veri toplama araçları ve çalışma odakları araştırılmıştır. Tez verileri toplanırken tez tarama formu kullanılmıştır. Doküman analizi şeklinde tasarlanan bu çalışma için YÖK Tez Merkezi’nde 2020, 2021, 2022 yılı ve 2023 yılının Mayıs ayına kadar yayımlanmış toplam 116 tez incelenmiştir. Veriler fen eğitimi alanında uzman üç farklı kodlayıcı tarafından kodlanmış ve kodlayıcılar arası tutarlılık katsayısı
%90 olarak hesaplanmıştır. Betimsel analize ve içerik analizine tabi tutulan verilerden elde edilen bulgulara göre çevre eğitimi konulu tezlerin en fazla 2022 yılında yayımlandığı; örneklem grubu olarak sırasıyla öğretmen adayları, öğretmenler ve ortaokul öğrencilerinin tercih edildiği, nicel araştırma desenlerinin sayıca daha fazla çalışıldığı ve veri toplama araçlarında sayıca en fazla tercih edilenlerin ölçekler, görüşme soruları olduğu belirlenmiştir. Bulgulara göre en fazla çalışılan konu başlıkları “bir yöntemin çevre eğitiminde kullanılması, çevre tutumu, çevre okuryazarlığı, ders kitapları ve öğretim programlarının incelenmesi” olmuştur. Yıllar içinde en az çalışılan konu başlıkları ise “uygulamalı çevre eğitimi, ölçek geliştirme, su ayak izi- sıfır atık, ekolojik kimlik gelişimi, doğa vizyonu- algısı- metaforu, ekobilimsel düşünme” şeklinde olmuştur. Yapılan araştırmaya göre çevre eğitimi temasında sınırlı bir çerçevede çalışıldığı fakat dünyadaki güncel literatür yansımalarının sayıca az dahi olsa ülkemizde de çalışılmaya başlandığı görülmüştür. Bireye bütün ömrü boyunca eşlik edecek bir ekolojik kimlik gelişiminin hedeflendiği çevre eğitiminde, uygulamaya dönük süreç değerlendirmenin olduğu ve her sınıf seviyesinde bu eğitimlerin devam ettiği araştırmalar önerilmiştir.
Referanslar
Aikens, K., McKenzie, M., & Vaughter, P. (2016). Environmental and sustainability education policy research: A systematic review of methodological and thematic trends. Environmental Education Research, 22(3), 333-359.
Altuntaş, E. Ç., & Turan, S. L. (2016). Çevre eğitiminde 2010-2015 yılları arasında yapılan araştırmalar ve eğilimler. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 3(2), 1-14.
Arık, S. (2019). Sürdürülebilir çevre eğitimi ile ilgili tezlerin eğilimleri: Bir sistematik inceleme. I. Uluslararası Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Sempozyumu (UBEST- 2019), (02-04 Mayıs 2019), İzmir.
Bahar, M., & Kiras, B. (2017). Türkiye’de yayımlanan çevre eğitimi konulu makale ve tezlerin genel analizi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 17(4), 1702-1720.
Briggs, L., Trautmann, N. M., & Fournier, C. (2018). Environmental education in Latin American and the Caribbean: the challenges and limitations of conducting a systematic review of evaluation and research. Environmental Education Research, 24(12), 1631-1654.
Can Yaşar, M., & Aral, N. (2011). Türkiye'de okul öncesinde drama alanında yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(22), 70-90.
Candaş, Z., & Karataş, A. (2017). Türkiye’de 1996-2016 yılları arasında çevre eğitimi alanında yapılan çalışmaların içerik analizi. Fen Bilimleri Öğretimi Dergisi, 5(2), 143-159.
Coşkun, İ., Dündar, Ş., & Parlak, C. (2014). Türkiye’de özel eğitim alanında yapılmış lisansüstü tezlerin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (2008-2013). Ege Eğitim Dergisi, 15(2), 375-396.
Demirci, M., & Hamzaoğlu, E. (2020). General Trends in Theses on Environmental Education in Turkey. Turhan Çetin, Yurdal Dikmenli, Adem Sezer (Eds.), New Trends in Educational Sciences (ss. 242-256). SRA Academic Publishing.
Duman, A., & Inel, Y. (2019). Review of master's theses in the field of social studies education between 2008 and 2014. Universal Journal of Educational Research, 7(1), 66-73.
Erten, S. (2005). Okul öncesi öğretmen adaylarında çevre dostu davranışların araştırılması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(28), 91-100.
Erol, A. (2016). Proje yaklaşımına dayanan aile katılımlı çevre eğitimi programının 5-6 yaş çocuklarının çevreye yönelik farkındalık ve tutumlarına etkisinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
Gültekin, M.E. (2022). Okul Öncesi Eğitimde Çevre Eğitimi Alanında Yapılan Çalışmaların İçerik Analizi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
Güven, E., Kaplan, Z., Varinlioğlu, S., Sungur, K., & Bozkurt, O. (2014). Çevre eğitimi alanındaki çalışmaların incelenmesi: Türkiye’de mevcut durum. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 8(2), 1-18.
Hart, P., & Nolan, K. (1999). A critical analysis of research in environmental education. Studies in Science Education, 34(1), 1-69.
İbret, B. Ü., & Yılmaz, O. (2019). Sosyal bilgilerde çevre eğitimi: lisansüstü çalışmalara ait bir inceleme. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 9(2), 431-449.
Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de çevre eğitimi üzerine yapılan araştırmalar: bir içerik analizi çalışması. Marmara Coğrafya Dergisi, 34, 50-60.
Kanık, B.. & Çavuş Güngören, S. (2022). Çalışma grubunun öğretmen adaylarının olduğu çevre eğitimi tezlerinin incelenmesi. VI. Uluslararası Öğretmen Eğitimi ve Akreditasyon Kongresi, Özet kitapçığı, s.5-6, Çanakkale.
Karasar, N. (2018). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
Karkın, A. M. (2011). Müzik bilimleri alanında yapılan lisansüstü tezlerin
incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 143-149.
Korfiatis, K. (2016). Science education journals as hosts of environmental education research: perspectives and trends in the 21st century. International Journal of Environmental and Science Education, 11(16), 9489-9506.
North American Association for Environmental Education (2016). Developing a state environmental literacy plan, Washington.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. sage.,
Özbey, Ö. F., & Şama, E. (2017). 2012-2016 arasındaki yıllarda çevre eğitimi kapsamında yayımlanan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 212-226.
Sak. R., Şahin Sak. İ., Öneren Şendil. Ç., & Nas. E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256.
Saylan, C., & Blumstein, D. (2011). The failure of environmental education (and how we can fix it. Univ of California press.
Sezer, A., İnel. Y, & Gökalp, A. (2019). Çalışma grubu sosyal bilgiler öğretmenleri olan Türkiye’deki lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 1-17.
Şahin. S. B. (2022). Okul öncesi dönemde çevre eğitimi alanında yapılan araştırmalara yönelik inceleme: meta-sentez çalışması (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu.
Toksöz Barlas, F. (2022). 2005-2020 yılları arasında Türkiye’de yapılan okul öncesi eğitim alanındaki çevre eğitimi tezlerinin yöntem açısından incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi, İstanbul.
Tsevreni, I. (2011). Towards an environmental education without scientific knowledge: an attempt to create an action model based on children's experiences, emotions and perceptions about their environment. Environmental Education Research, 17(1), 53-67.
Ürey, M. (2018). Çevre eğitimi. Ahmet Tekbıyık (Ed.), Gültekin Çakmakçı (Ed.), Fen Bilimleri Öğretimi ve STEM Etkinlikleri içinde (s. 323-352). Ankara: Nobel Yayıncılık.
Varela-Losada, M., Vega-Marcote, P., Pérez-Rodríguez, U., & Álvarez-Lires, M. (2016). Going to action? A literature review on educational proposals in formal Environmental Education. Environmental Education Research, 22(3), 390-421.
Yağcı. G. (2022). 2010 yılı ve sonrasında doğa ve çevre eğitimi alanında türkiye’de yapılmış tezlerin nitel ve nicel açıdan incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Amasya Üniversitesi, Amasya.
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
Yılmaz, Ş., Aydın, F., & Bahar, M. (2015). 1992-2011 yılları arasında çevre eğitimi ile ilgili yayımlanan yüksek lisans ve doktora tezlerindeki genel yönelimlerin belirlenmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 383- 413.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2024 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
