Modern Özbek Edebiyatında Babürname’nin Kaynaklık Ettiği Tarihî Hikâyelerden Nuqta ve Oy Botgan Pallada Hikâyeleri Üzerine

Özet

Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra her alanda değişiklikler olduğu gibi, edebî düşünce de yenilenmiş; onun mahiyet, muhteva ve üslubunda da yenilik ve değişiklikler meydana gelmiştir. Bilhassa tarihi, edebî eserlerde, objektif bakış açısıyla ele alma ve edebî eserlere yansıtma imkânı ortaya çıkmış; edebiyata konu teşkil eden hususlarda, bunların ifade edilme usul ve yöntemlerinde, edebiyatın yüklendiği toplumsal ve estetik sorumluluğunun çerçevesinde de ciddi değişiklikler ortaya çıkmıştır. Bağımsızlık ve sonrasındaki döneminde tarihe samimi bir şekilde yaklaşmak ve bunu edebiyata yansıtırken tarafsız davranmak, bu yıllarda yazılan edebî metinlerin niteliği olarak belirginleşmiş; yazarlar bilhassa bunu bir mesuliyet olarak kabul etmiştir. Şah ve şair Mirza Babür’ün şahsiyetini ve pek çok sıkıntılarla dolu hayatını konu alan tahkiyeli metinler, ihtiva ettiği olay ve kişilerin yanı sıra dil ve üslupları bakımından da oldukça ilgi çekicidir. Bu eserlerde, Babür’ün insanlara her dönem için ibret olabilecek hasletleri üzerinde durulmuştur. Hayriddin Sultan, Babürname’de yer alan bilgilerden yola çıkıp bunları kendi hayal gücüyle zenginleştirerek Oy Botgan Pallada ve Nuqta adlı hikâyelerinde işler. Sultan, bu hikâyelerinde tarihi, Babür’ün eserinde anlattıklarına uygun olarak tekrar canlandırır. Bu eserlerde yer alan olay halkaları dikkatle incelendiğinde bunların hem Babür’ün hayatı hem de şahsiyeti hakkında okuyucuda açık bir tasavvurun şekillenmesine imkân oluşturduğu görülür. Bunun yanı sıra söz konusu hikâyelerde Babür’ün dünyaya bakışının genişliğini ve şahsiyetiyle ilgili çeşitli yönleri gözler önüne seren Hayriddin Sultan, onun dikkatli bir hükümdar ve müşfik bir baba olduğuna dikkat çeker. Onu ayrıca dil konusunda hassasiyet sahibi biri, etrafındakileri ihmal etmeyen aile babası ve devlet adamı, istişareye önem veren idareci olarak tasvir eder.