Göktürk Devleti’ni Fetret’e Götüren Sebepler ve Çin’in Kurduğu Askeri Valilikler (Garnizonlar) (The Registry of Göktürk State to the Fetret and The Military Governor Installed by China (Garrisons)
Anahtar Kelimeler:
Göktürkler- Çin- Tang Yönetimi- yayılmacı politika- fetret- askeri valiliklerÖzet
Göktürklerin Fetret Devri’ne ( 630 – 680 ) girmesinde, Çin’in Türkleri yıkmaya yönelik politikaları etkili olmuştur. Çin’den gelen prenses ve casuslar bu politikaların etkisinde hareket etmiştir. Öncelikle kardeşler arasında taht kavgalarına sebep olmuş ve Göktürklere bağlı olan boyları yönetime karşı kışkırtmıştır. Göktürk Devleti’nin bölünmesine sebep olan Çin, yaptığı savaşlar ile telafisi çok zor olan yaralar açmıştır. Göktürklerde, tabi felaket sebebiyle kıtlık yaşanmıştır. Bağlı bulunan boylar yönetimden kopup bağımsızlık girişiminde bulunmuştur. Bazı boylar da Çin’e sığınmıştır. Tang yönetimi döneminde İmparatorluk haline gelen Çin, Türklerin güçsüz duruma düştüğünü fark etmiştir. Yayılmacı politikaları doğrultusunda Türk topraklarına baskınlarda bulunmuştur. Bölünen ve güçsüz duruma düşen Göktürkler, Çinliler karşısında daha fazla dayanamamıştır. Çin, evvela Doğu Göktürklerini daha sonra da Batı Göktürklerine ait bazı bölgeleri kendine bağlamıştır. Bu topraklarda Türkleri kontrol edip yeniden devlet kurmalarını önlemek için Askeri Valilikler (Garnizon) adını verdiği, Çin’e bağlı vassal yönetimler oluşturmuştur. Bunların başına Çin İmparatoru’na bağlılığını bildiren, Aşina soyuna mensup beyleri yönetici olarak atamıştır. Esaret altında yaşamayı kabul etmeyen beyler isyan girişiminde bulunmuştur; fakat esaretten kurtuluş Kutluk Kağan ile olmuştur. Bu çalışmada Göktürkleri Fetret Dönemine götüren sebepler ve Çin’in Türk Topraklarında kurduğu Askeri valilikler ele alınmıştır.
Referanslar
Beckwith, Christopher, I. (2011). İpek Yolu İmparatorlukları Bronz Çağı’ndan Günümüze Orta Asya Tarihi. Ankara: Odtü Yayıncılık.
Çakan, Varis. (2015). Orta Asya Türk Tarihine Giriş. Ankara: Binyıl Yayınevi. Golden, Peter, B. (2002). Türk Halkları Tarihine Giriş. İstanbul:Ötüken Neşriyat. Gömeç, Saadettin. (2011). Kök Türk Tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
Gumilev, L. N. (2002). Eski Türkler. İstanbul: Selenge Yayınları.
Klyashtorny. ve S. G., Sultanov, T. İ.. (2013). Kazakistan Türk’ün Üç Bin Yılı. İstanbul: Selenge Yayınları.
Kurat, Akdes Nimet. (2002). Göktürk Kağanlığı. Ankara: Türkler Ansiklopedisi. Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Popova, Irina F. (2002). Orta Asya Türkleri ve Erken Tang Çin Devleti. (Cilt 2). Ankara: Türkler Ansiklopedisi.
Taşağıl, Ahmet. (2016). Ergenekon’dan Kağanlığa Türk Model Devleti Gök Türkler. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayın Dağıtım.
Taşağıl, Ahmet. (2018). Gök-Türkler I-II-III. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. Vasary, Istvan. (2007). Eski İç Asya’nın Tarihi. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
