Çocuk Kitaplarında Engelliler ve Sorunlarının İncelenmesi (Investigation of the Children with Disabilities and Their Problems in Children’s Books)
Anahtar Kelimeler:
Çocuk edebiyatı- çocuk kitapları- engelli- engelli sorunlarıÖzet
Bu çalışmada, ilkokul düzeyi çocuk kitaplarında yer verilen engellilerin; engel türleri, günlük hayatta karşılaştıkları sorunlar, sorun çözme biçimleri, çocuk kitaplarının içerik özellikleri kapsamında nasıl temsil edildiğini ortaya çıkarmak amaçlanmaktadır. Araştırmanın çalışma materyalini, kitapevlerinin ve dijital ortamların taranması sonucu, engelli karakteri yapısında bulunduran, ilkokul düzeyine hitap eden 26 çocuk kitabı oluşturmaktadır. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle toplanan veriler betimsel analiz tekniğiyle analiz edilmiştir. Seçilen çocuk kitapları uzman görüşleri doğrultusunda geliştirilen kitap inceleme formu ile ayrıntılı olarak incelenmiştir. Araştırma sonucunda, çocuk kitaplarında en sık rastlanan engel türünün ortopedik yetersizlik ve süreğen hastalık olduğu görülmüştür. Engelli karakterlerin en sık karşılaştıkları sorunlar arasında muhtaç olma, ulaşım ve iletişim sorunları yer almaktadır Engelli karakterlerin içsel motivasyonları ve kendini kabul etmeleri, morallerinin yüksek olması sorunları daha kolay çözmelerini desteklemektedir. Çoğunlukla dilin olumsuz kullanımı, toplum tarafından kabul edilebilecek karakterlere yer verilmesi, engelli karakterlere ait umut duygusu, olumlu aile ilişkileri, olayın mutlu sonlandırılması araştırmanın içerik özellikleriyle ilgili dikkat çeken sonuçlarındandır.
Referanslar
Ayala, E.C. (1999). “Poor little things” and “Brave little souls”: The portroyal of individuals with children’s literatüre. Reading Research and Instruction, 39(1), 103-107. Retrieved from https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/19388079909558314
Can, D., Pekbay, C., Hakverdi Can, M., Kaya, G., Avşar Tuncay, A., & Candan, S. (2017). İlköğretim ders kitaplarında engellilik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2017(41), 75-89. http://pauegitimdergi.pau.edu.tr/Makaleler/8073785_6.%20makale.pdf sayfasından erişilmiştir.
Campbell, K. (2006). Selecting children’s books about people with disabilities. Retrieved from http://c.ymcdn.com/sites/www.tnla.org/resource/resmgr/imported/tl561campbell.pf.
Ekici, M. (2017, Mayıs). Engelli bireyleri konu alan çocuk kitaplarının ilkokul 3.sınıf öğrencilerinde engelli bireylerle ilgili görüşlerine etkisi. 16. Uluslararası Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Lefke Avrupa Üniversitesi, Lefke.
Ekici, M. (2019). Çocuk kitaplarında engelliler ve sorunlarının incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gaz Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Ergün, M. (2017). Ders kitaplarında engellilik: Durum analizi. http://www.egitimreformugirisimi.org/wpcontent/uploads/2017/03/SECBIR_EEK_Rapor_Dur umAnalizi.pdf sayfasından erişilmiştir.
Gönen, M., Dursun, A., Topçu Bilir, Z., Tarman, I., & Nur, I. (2015). A Study on the depiction of diability in illustrated storybooks. Revista de cercetare si interventie sociala (50), 275-292. Retrieved from https://www.rcis.ro/en/current-isue/2210-a-study-on-the-depiction-of- disability-in-illustrated-story-books.html.
Güngörmüş Özkardeş, O. (2013, Kasım). Farklı gelişen çocuklarla ilgili olarak ülkemizde yayınlanmış kitapların incelenmesi. Ⅰ. Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi’nde sunulmuş bildiri, İstanbul.
Karataş, İ., & Güven, B. (2010). Ortaöğretim öğrencilerinin günlük yaşam problemlerini çözebilme becerilerinin belirlenmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 201-217. http://dergipark.gov.tr/erziefd/issue/5999/79996 sayfasından erişilmiştir.
Kaymaz, Ç. (2017). Özel gereksinimliliği içeren Türkçe ve çeviri resimli çocuk kitaplarının incelenmesi.
(Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Kerpiç, A. (2011). Etkinlik tasarım prensipleri çerçevesinde 7. Sınıf matematik ders kitabı etkinliklerinin değerlendirilmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Kıran, S. (2008). Okul öncesi dönemi çocuklarına yönelik hazırlanan masal ve öykü kitaplarında geçen iletişim engelleri. (Yüksek lisans tezi) https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği (MÜLGA).
http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/393.pdf sayfasından erişilmiştir.
Müstakil Sanayici ve İş adamları Derneği (2011). Türkiye’de engelli gerçeği. http://www.musiad.org.tr/download/Yayinlar/Cep%20Kitapları/Türkiye’de%20Engelli%20Ge rçeği/Türkiye’de%20Engelli%20Gerçeği.pdf sayfasından erişilmiştir.
Özgökçeler, S. (2012). Özürlüler dijital uçurumun neresinde? E-Devlet ekseninde bir inceleme. Ⅳ. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla. www.sosyalhaklar.net/2012/Bildiriler/Ozgokçeler.pdf sayfasından erişilmiştir.
Szeremy, Y. (2018). Sağlık temasını içeren Türkçe ve yabancı dillerdeki çocuk kitaplarının incelenmesi.
(Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Taub, D. E., & Fanflik, P. L. (2000). The inclusion of disability in introductory sociology textbook. Teaching Sociology, 28 (1), 12-23. http://ctch602s09.blogspot.com/2009/04/inclusion-of- disability-in introductory.html sayfasından erişilmiştir.
Temur, M. (2018). Çocuk edebiyatında göç ve göçmenlik olgusu. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
Türkiye İstatistik Kurumu (2010). Engellilerin sorun ve beklentileri araştırması.
http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1017 sayfasından erişilmiştir.
Ünal, A.G. (2011). Türk çocuk edebiyatında engellilik. İstanbul: Evrensel.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2004). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2023 Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi (ANKAD)
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
